Kiedy byłam uczennicą, z przyjemnością czytałam wszystkie obowiązkowe lektury i do dzisiaj pamiętam tytuły oraz autorów. Co zapamiętałam z ich treści? Z tym już jest gorzej. Były prezydent RP Bronisław Komorowski postanowił przypomnieć Polakom powieści, które jego zdaniem świadczą o polskiej kulturze i wielkich pisarzach, często zdobywcach literackiej nagrody Nobla, a przynajmniej kandydatach do niej. Dzisiaj uczniowie mają do dyspozycji internet i ogromne literackie bazy danych więc czytanie książek często jest ostatecznością.
Z rocznym wyprzedzeniem ogłaszany jest przez Kancelarię Prezydenta RP tytuł kolejnej książki przewidzianej na Narodowe Czytanie. Na wniosek zainteresowanych Kancelaria przesyła tuż przed Godziną „O” okolicznościowy stempel. Akcja Narodowego Czytania została zainicjowana w 2012 roku wspólną lekturą Pana Tadeusza Adama Mickiewicza. Na Esperanto przełożył go Antoni Grabowski już w roku 1919. Poemat został przetłumaczony na prawie wszystkie europejskie języki i na większość języków Dalekiego Wschodu. Kolejne pozycje przewidziane na Narodowe Czytanie były tłumaczone głównie przez najpracowitszego tłumacza Tomasza Chmielika i wydawane staraniem Białostockiego Towarzystwa Esperantystów często przy wsparciu Książnicy Podlaskiej im. Łukasza Górnickiego i Prezydenta Miasta Białegostoku.
W tym roku 9 września czytaliśmy w Centrum im. Ludwika Zamenhofa społeczno-obyczajową powieść pozytywistyczną Elizy Orzeszkowej z 1888 roku. W szkole uczniom autorka przedstawiana jest jako postać bez wad, z wielkim talentem literackim. Kasia Lewończuk pokazała nam małą kobietkę o wzroście ok. 150 cm i bardzo przeciętnej urodzie, nieszczęśliwą mężatkę, rozwódkę, kobietę trwającą przez 25 lat w nieformalnym związku z żonatym mężczyzną. Jak wielka musiała być ich miłość, skoro pokonała wszystkie przeszkody i zakończyła się ślubem. Miała wtedy 53 lata. Kiedy ukochany mężczyzna po 2 latach umarł, jej rozpacz była wielka. Prześladowana przez władze carskie za swą działalność w obronie kobiet i Żydów otrzymała nakaz osiedlenia się w Grodnie. Kiedy chora na serce i samotna powoli umierała w swoim domu, władze miasta nakazały wyścielić słomą ulicę, aby nie przeszkadzał jej turkot przejeżdżających wozów konnych. W trakcie prelekcji na ekranie śledziliśmy jej dramat i pewnie po takim wstępie z jeszcze większym zainteresowaniem posłuchaliśmy czytanego przez esperantystów fragmentu powieści.
O czym było nasze maleńkie przedstawienie? Fabuła tej trzytomowej powieści rozwija się w oparciu o dwa wielkie wydarzenia w przeszłości. Pierwsze – to Powstanie Styczniowe 1863, które w walce zbrojnej połączyło różne stany Polaków. Drugie to legenda o Janie i Cecylii: dwojgu skromnych osadnikach przybyłych na Litwę z Polski i szerzących idee współpracy wszystkich ludzi. Upadło powstanie, zaścianek nie współpracował ze szlachtą. Rosja panowała na przyłączonych terenach.
Byliśmy gośćmi na imieninach pani Emilii Korczyńskiej. W pięcioro zasiedliśmy przy starym okrągłym stole w strojach wzorowanych na te z 19 wieku. Grając rolę Marii Kirłowej uświadomiłam sobie, że należę do grona najstarszych i wiekiem i stażem członków Towarzystwa.
Maria Niemyjska z „Esperanto-Libraro” przygotowała pytania dot. treści książki. Cieszę się, że na sali byli ludzie albo z dobrą pamięcią, albo dobrze przygotowani, bo żadne z pytań o akcję książki nie pozostało bez odpowiedzi i nagrody. W kuluarach Centrum im. L. Zamenhofa poczęstowano uczestników tym, co jadano nad Niemnem: czarnym chlebem z serem, kwaśnym mlekiem, ciasteczkami, herbata i kawą. Dzięki BTE można było kupić powieść w języku esperanto oraz dostać w prezencie polską wersję książki. Okolicznościowy stempel na książce będzie świadectwem naszej aktywności dla dzieci, a może i wnuków, kiedy nas już zabraknie. Całość naszej prezentacji Przemek Wierzbowski przy pomocy pracowników Centrum nagrał i opublikował na YouTube.
Jak co roku BTE wsparło esperantystów z innych miast i krajów, udostępniając fragmenty esperanckiej wersji „Nad Niemnem” z przygotowanej do druku książki.
Elżbieta Karczewska
fot. Tomasz Pobot – z archiwum BOK/CLZ
Limitowane esperanckie wydanie powieści „Nad Niemnem” można nabyć w naszej księgarni internetowej.
